Mikið hefur verið rætt um það,að verð á matvælum og öðrum neysluvörum sé mun hærra hér á landi en í löndum Evrópusambandsins. Talsmenn aðildar Íslands að ESB telja,að verð á neysluvörum mundi lækka verulega hér á landi, ef Ísland gengi í Evrópusambandið. Þannig yrði um verulega kjarabót að ræða við aðild. Hið sama sé að segja um vextina. Þeir mundu lækka talsvert,ef Ísland gengi í ESB og tæki upp evruna,segja talsmenn aðildar.

10 % HÆRRA VERÐ HÉR

  Samræmd vísitala neysluverðs í EES ríkjum ( ESB og EFTA) er birt reglulega og segir okkur hvernig verð neysluvara  er og breytist í EES-ríkjum. Vísitala neysluverðs í EES-ríkjum var 112,9 stig í júlí sl. en  í sama mánuði var þessi vísitala 125 stig  á Íslandi. Samkvæmt þessari  vísitölu neysluverðs var verð neysluvara því  rúmlega 10% hærra á Íslandi í júlí sl. en í EES.Það er talsverður munur.Munurinn á verði matvæla í ESB og á Íslandi er þó enn meiri.

Verðbólga er nokkru meiri hér en í ríkjum ESB. Útlit er fyrir 2,7 % verðbólgu hér í ár en 2,5% næsta ár.Reiknað er með, að verðbólgan verði 1,5% í ríkjum ESB næsta ár.

Hagvöxtur á Íslandi  var neikvæður um  0,5  % sl.ár. Hins vegar er búist við talsverðum hagvexti á yfirstandandi ári  eða 1,75 %. Er það  fyrst og fremst vegna nýrra opinberra framkvæmda og  framkvæmdanna við Kárahnjúka,sem  hagvöxtur eykst í ár og næsta ár. Frestun Norðlingaölduvirkjunar dregur nokkuð úr  hagvexti eða um 0,5%. Aukinn hagvöxtur er  jákvæð afleiðing  framkvæmda við Kárahnjúkavirkjun. En neikvæð áhrif virkjunarframkvæmdanna er aukin þensla í efnahagskerfinu. Hagfræðingar leggja áherslu á, að  öðrum framkvæmdum verði frestað á meðan framkvæmdir við Kárahnjúka standa yfir til þess að draga  úr þensluáhrifum.

Halli var á búskap hins opinbera sl. ár eða um 2 milljarðar.Var það einkum vegna hallareksturs sveitarfélaganna en afkoma ríkissjóðs var í járnum. Búist er við að afkoman verði betri í ár.Atvinnuleysi verður  um 3% á yfirstandandi ári.Það mun væntanlega fara minnkandi   og  fara í 2% næsta ár.

ÞENSLUÁHRIF GREINILEG

Vöruskiptajöfnuðurinn var óhagstæður  um 5,9 milljarða á fyrstu 6 mánuðum yfirstandandi árs. Eftirspurn  eftir  innfluttum vörum hefur aukist á árinu.Innflutningur hefur aukist um 7,3% Má búast við að vörueftirspurn muni enn aukast, svo og eftirspurn eftir þjónustu,þar á meðal ferðalögum til útlanda. Þensluáhrifin eru  greinileg.Afkoma fyrirtækja batnaði verulega sl. ár og hún verður  einnig góð á yfirstandandi ári. Fyrirtækin ættu því að geta greitt launafólki betri laun en nú er gert.Nýir kjarasamningar verða gerðir í upphafi næsta árs.

Nú  liggur  fyrir að mestu hverjar kröfur verkalýðshreyfingarinnar verða í næstu kjarasamningum. En auk beinna kauphækkana mun verkalýðshreyfingin  fram á varnaraðgerðir fyrir velferðarkerfið. Formaður Alþýðusambands Íslands,Grétar Þorsteinsson,hefur vakið athygli á því,að velferðarkerfið hafi veikst og  hefur hann óskað eftir úrbótum. Hann hefur m.a. vakið athygli  á því,að  atvinnuleysisbætur hafi dregist aftur úr  lágmarkslaunum fiskvinnslufólks en þau nema nú 93 þús kr. á mánuði á  meðan atvinnuleysisbætur eru aðeins 77.500 kr. á mánuði. Einnig hefur hann  óskað eftir leiðréttingum á kjörum öryrkja og úrbótum í húsnæðismálum aldraðra til þess að gera þeim kleift að búa sem lengst í heimahúsum. Í ræðu,er forseti ASÍ flutti 1.mai sl., sagði hann,að setja þyrfti 1 milljarð  til viðbótar í velferðarkerfið til þess að sníða af því versu agnúana.Við höfum efni á því að láta þessa upphæð í velferðarkerfið,sagði Grétar. En við höfum ekki efni á því að gera það ekki.

Björgvin Guðmundsson,viðskiptafræðingur

Birt í Mbl. 22.desember 2003