Hve mikill er framfærslukostnaður aldraðra
á mánuði?Hagstofan kannar ekki sérstaklega útgjöld eða framfærslukostnað
aldraðra. Hins vegar framkvæmir Hagstofan reglulega neyslukannanir,þ.e. athugar
hver meðaltalsútgjöld heimila og einstaklinga í landinu eru. Niðurstaða slíkra
neyslukannana gefur vissulega vísbendingu um framfærslukostnað aldraðra.
Síðasta slík könnun var gerð árin 2000-2002 og var niðurstaða hennar birt í
júní sl.Samkvæmt henni eru meðaltalsútgjöld einhleypinga í landinu  161 þús kr.
á mánuði. Inni í þeirri tölu er húsnæðiskostnaður en mjög lágt áætlaður eða
aðeins 38 þús. Það er að sjálfsögðu mun lægri fjárhæð en leiga fyrir litla íbúð
er.En ástand aldraðra í húsnæðismálum er vissulega mjög misjafnt. Sumir eiga
skuldlitlar íbúðir en aðrir verða að leigja á almennum markaði og enn aðrir
hafa komist í þjónustuibúðir. Ég tel þó,að 38 þús á mánuði sé of lág tala fyrir
húsnæðiskostnað. Engin opinber gjöld eru inni í  tölunni 16l þús.kr. á
mánuði.Tekjuskattar eru ekki inni í þessari tölu og ekki heldur
fasteignaskattar eða bifreiðagjöld.Lóðarleiga,vatnsskattur og sorphirðugjald er
meðtalið. Nokkra aðra liði vantar  inn í þessa tölu svo sem félagsgjöld,vexti
o.fl.

Hvað segir þessi tala okkur um framfærslukostnað aldraðra?Þurfa aldraðir
eitthvað minna sér til framfærslu  en  almenningur yfirleitt? Ég held ekki. Að
vísu vitum við það,að aldraðir eru oft nægjusamir  og veita sér oft minna en
aðrir. En ég tel,að þegar lífeyrir aldraðra er ákveðinn eigi að miða við það,að
aldraðir þurfi hið sama sér til framfærslu  að meðaltali og  aðrir í
þjóðfélaginu. Aldraðir eiga að geta lifað með reisn.

Í bók sinni "Fátækt á Íslandi í upphafi nýrrar aldar" taldi Harpa Njáls
félagsfræðingur,að það vantaði tæplega 40 þús.kr. á mánuði upp á, að bætur
aldraðra og annarra frá Tryggingastofnun dygðu til framfærslu.Hennar mat var
miðað við verðlag árið 2000.Á þeim tíma námu bætur Tryggingastofnunar til
aldraðra einstaklinga 63% af áætluðum lágmarksframfærslukostnaði  þeirra en
Harpa Njáls áætlaði þá lágmarksframfærslukostnað   einstaklinga rúmlega 100 þús
kr. á mánuði og tók hún við mat sitt tillit til þess sem félagsmálaráðuneyti
taldi,að hver einstaklingur þyrfti nauðsynlega á að halda sér til
framfærslu.Harpa segir í bók sinni: "Þar ( hjá félagsmálaráðuneytinu) er
skilgreint að allir eigi að geta keypt sér fæði, klæði, hreinlætis- og
snyrtivörur, heimilisbúnað, lyf og læknishjálp. Þeir eigi að geta greitt
afnotagjald af síma og ríkisútvarpi, hita og rafmagn,  húsaleigu eða eðlilegan
húsnæðiskostnað og staðið undir kostnaði af rekstri bifreiðar,"  Í tölum Hörpu
Njáls um lágmarksframfærslukostnað er ekki kostnaður vegna  ferðalaga, hótel-og
veitingakostnaðar, áfengiskaupa,afborgana af bíl  eða menntunar svo nokkrir
liðir séu nefndir sem vantar.

Með hliðsjón af síðustu neyslukönnun Hagstofunnar, tel ég að það vanti meira
upp á en fram kemur í bók Hörpu Njáls.

Ég tel,að það vanti  60-80 þús kr. á mánuði upp á að bæturnar nægi til
framfærslu einstaklinga.Er þó ekki í þeim tölum tekið fullt tillit til
skattgreiðslna.

Lífeyrir aldraðra einstaklinga frá Tryggingastofnun,með öllum uppbótum,er í
dag um 105 þús kr. á mánuði.Er þá miðað við þá,sem ekki njóta lífeyris úr
lífeyrissjóðum.Ljóst er,að sú upphæð verður að stórhækka.





Björgvin Guðmundsson

Birt í Fréttablaðinu 4.oktober 2004