Eldri borgari,sem nýtur einungis lífeyris frá almannatryggingum en hefur engan lífeyri úr lífeyrissjóði,kom að máli við við mig og sagði: Það er ekki rétt,að við sem höfum engan lífeyri úr lífeyrissjóði, fáum 100 þús. kr. á mánuði frá Tryggingastofnun ríkisins.Ég fæ ekkert úr lífeyrissjóði en fæ þó ekki nema 79.400 kr. frá Tryggingastofnun ríkisins í ellilífeyri,tekjutryggingu og tekjutryggingarauka fyrir skatta.( Hækkaði lítillega um áramót). Og hann rétti mér launaseðil Tryggingastofnunar þessu til áréttingar. Og þetta var vissulega rétt.Hér er um kvæntan mann að ræða og því fékk hann ekki heimilisuppbót.Einungis þeir sem eru einhleypir fá heimilisuppbót, í kringum 18 þús kr. á mánuði.Ég hefi einkum í greinum mínum fjallað um einhleypa ellilífeyrisþega þar eð aðstæður þeirra eru yfirleitt mjög erfiðar.Þeir geta komist í rúmar 100 þús.kr á mánuði. frá almannatryggingum með heimilisuppbót. Þetta er ekki stór hópur bótaþega.
En víkjum aftur að eldri borgaranum,sem kom að máli við mig. Hvernig á hann að lifa af rúmum 79 þús. kr. á mánuði? Af þeirri fjárhæð verður hann að greiða allan framfærslukostnað, matvæli,fatnað, síma,tekjuskatta, rafmagn,hita,húsnæðiskostnað, fasteignaskatta, rekstur á bíl, o.fl. Að vísu er húsnæðiskostnaður,rafmagn, hiti og sími sameiginlegur fyrir hann og konu hans.En þetta dugar hvergi nærri til framfærslu enda langt undir þeim framfærslueyri,sem Hagstofa Íslands telur,að fólk þurfi sér til framfærslu.( Samkvæmt neyslukönnun Hagstofunnar nema meðaltalsútgjöld einstaklings 161 þús.kr. á mánuði fyrir utan skatta.).
Ég tel,að þegar í stað eigi að hætta öllum skerðingum vegna sambýlis og hjónabands og vegna tekna maka.Það á ekki að fella niður heimilisuppbót,þegar ellilífeyrisþegi,sem búið hefur einn,fer í sambýli eða í hjónaband.Þessar uppbætur eiga að haldast.Og það á ekki að skerða tekjutryggingarauka eins og gert er.Ellilífeyrir er svo lágur að hann þolir engar skerðingar.Það liggur einnig fyrir Hæstaréttardómur um það,að óheimilt sé að skerða bætur vegna tekna maka. Dómurinn grundvallaðist m.a. á því,að hver maður væri sjálfstæður einstaklingur og vegna jafnréttisákvæða stjórnarskrárinnar væri óheimilt að skerða örorku-eða ellilífeyri einstaklings vegna tekna maka. Ég tel,að vegna dóms þessa séu allar skerðingar óheimilar. En ríkisstjórnin komst samt að þeirri niðurstöðu,að hún gæti haldið áfram skerðingum að hluta til!Þess vegna er tekjutrygging vegna tekna maka áfram skert að hluta.Mér er til efs,að það standist lög og stjórnarskrá. Og þó lagaákvæði segi,að einungis eigi að greiða heimilisuppbót til einhleypra ellilífeyrisþega tel ég það fráleitt,þar eð það byggir á gömlum hugsunarhætti um að hver einstaklingur sé ekki alveg sjálfstæður og því megi skerða bætur hans,ef hann er í hjónabandi eða í sambúð.Þetta verður að leiðrétta.
Ég hefi áður fært rök fyrir því og m.a. vísað í neyslukönnun Hagstofu Íslands,að ellilífeyrir einstaklings þyrfti að hækka um 50-60 þús.kr. á mánuði og fara í 160 þús.kr. á mánuði. Það sé það lágmark,sem hver einststaklingur þurfi sér til framfærslu Hér er átt við þá,sem ekki hafa lífeyri frá lífeyrissjóði eða aðrar tekjur.Ef til vill finnst einhverjum þetta mikil hækkun á lífeyri aldraðra. En mér finnst það ekki. Mér finnst,að aldraðir eigi að hafa sómasamlegan lífeyri. Íslenskt þjóðfélög skuldar öldruðum góð lífskjör. Og íslenskt þjóðfélag hefur efni á því að veita þeim slík lífskjör.
Björgvin Guðmundsson
Birt í Fréttablaðinu 29.janúar 2005
